گفتار درمانی در کودکان و بزرگسالان به رفع اختلالات زبانی، گفتاری و تغذیه ای می پردازد. منظور از اختلالات گفتاری، مشکلاتی است که در نحوه تلفظ درست صداها به وجود می آید و اختلالات زبانی ناشی از عدم توانایی فرد برای کنار هم قرار دادن کلمات و بیان منظور خود می باشد. وظیفه ی متخصص گفتار درمانگر یا آسیب شناس گفتار بررسی، تشخیص و درمان هر گونه مشکل در زمینه ارتباط، درک، صوت، گفتار و بلع است. تمرین های گفتار درمانی به بهبود توانایی برقراری ارتباط و تولید زبان کمک می کنند که برای هر سن و فرد متفاوت با دیگری هستند. در این مقاله از امید شرق به تکنیک های گفتار درمانی می پردازیم. با ما همراه باشید.
گفتار درمانی چیست؟
گفتاردرمانی دسته ای از توانبخشی است که نوعی ارزیابی و یک روش درمانی برای مشکلات ارتباطی و اختلالات گفتار کودکان و بزرگسالان می باشد. این روش شامل تکنیک هایی برای بهبود ارتباط است که بر روی فن بیان، اصلاح عیب های گفتار و فعالیت های مرتبط با زبان متمرکز می شود. درمان برای نقص گفتاری و ارائه بهترین تکنیک توسط آسیب شناس گفتاری زبان یا گفتار درمانگر انجام می گردد. در واقع متخصص بعد از تشخیص نوع اختلال ارتباطی، بهترین تکنیک را برای درمان شناسایی می نماید.
گفتاردرمانی در کودکان
گفتار درمانی کودکان شامل تمرینات و فعالیت های گفتاری بسته به نوع اختلال، سن و نیازهای کودک است که به صورت گروهی یا خصوصی انجام می شود. در حین گفتاردرمانی، گفتاردرمانگر ممکن است به عنوان روشی برای ترغیب کودک و تحریک رشد زبان از طریق گفتگو، بازی، استفاده از کتاب و تصاویر اشیا به او کمک کند. همچنین گفتاردرمانگر در هنگام بازی، صدا و آوای صحیح را با کودک تمرین می کند تا نحوه تولید صداهای خاص را به او بیاموزد.
گفتاردرمانی در بزرگسالان
گفتار درمانی بزرگسالان با ارزیابی برای تعیین نیاز و تشخیص بهترین روش درمانی آغاز می گردد. تمرینات گفتاردرمانی بزرگسالان به گفتار، زبان و اختلالات ارتباطی – شناختی کمک می کند. در صورت آسیب دیدگی یا ابتلا به برخی بیماری ها مانند پارکینسون، سرطان دهان و مشکلات بلع، تمرینات مربوط به گفتار درمانی می تواند شامل بازآموزی عملکرد بلع نیز باشد. همچنین استراتژی ها و تمرینات گفتاری در مورد نحوه انجام گفتار درمانی در خانه به همراه بیمار آموزش داده می شود.
تکنیک های گفتار درمانی
مدت زمانی که فرد به گفتاردرمانی نیاز دارد به عوامل مختلفی از جمله سن، نوع و شدت اختلال گفتاری، ناامید نشدن از درمان و زمینه پزشکی نقص در گفتار وابسته است. برخی از اختلالات گفتاری از کودکی شروع می شوند و با افزایش سن بهبود می یابند، در حالی که برخی دیگر تا بزرگسالی ادامه دارند و نیازمند به درمان طولانی مدت هستند. نقص در گفتار در بزرگسالان و اختلال ارتباطی ناشی از سکته مغزی یا سایر شرایط پزشکی ممکن است با بهبود شرایط درمان شوند. همچنین، انجام تمرینات گفتاردرمانی در خانه برای افراد مبتلا به نقص در گفتار بسیار کارآمد می باشد. والدین نیز به عنوان افرادی که می توانند بهترین تاثیرات روحی و روانی را روی کودک بگذارند، کلید موفقیت در گفتار درمانی هستند.
کودکانی که برنامه را سریع تر و با بهترین نتایج به پایان می رسانند، کسانی می باشند که والدین آن ها در این امر دخیل بوده اند. برای کمک به کودکان برای بهتر شدن تکلم والدین می توانند به کودک خود در انجام تمرینات در منزل که توسط گفتاردرمانگر پیشنهاد می شود، کمک کنند. گفتار درمانگرها از استراتژی های مختلفی برای درمان استفاده می نمایند. تکنیک های گفتار درمانی زیاد هستند که متخصص آن ها را انتخاب می کند. این تکنیک ها عبارتند از:
1- فن بیان درمانی یا تولید صدا: این روش شامل تمرینات صحیح درمانی برای کلمات و جملات صحیح برای کودکان است و در حین بازی استفاده می شود. سطح بازی ها متناسب با سن و مربوط به نیازهای خاص کودک می باشد. گفتاردرمانگر به کودک نشان می دهد که چگونه برخی از صداها مانند صدای ر را ایجاد کند. ممکن است نحوه حرکت زبان برای ایجاد صداهای خاص را نیز نشان دهد.
2- فعالیت های مداخله زبانی: گفتاردرمانگر به واسطه بازی، گفتگو، تصاویر، اشیاء و اسباب بازی های توسعه زبان مانند فلش کارت ها یا رویدادهای مداوم برای تحریک رشد زبان با فرد تعامل خواهد نمود. همچنین امکان دارد از واژه ها و دستور زبان صحیح استفاده کرده و از تمرینات تکراری برای ایجاد مهارت های زبانی استفاده نماید.
3- فلش کارت ها: برای انجام این روش که مناسب کودکان است، چند فلش کارت در مقابل کودک خود قرار داده و از او بخواهید آنچه را که می بیند به سرعت بخواند و بگوید. با چند کارت شروع نمایید و تعداد تصاویر را به سرعت افزایش دهید. اگر فرزند شما با کلمات خاصی مبارزه کند، شما درک می کنید که باید بر روی آن زمان بیشتری بگذارید. همچنین می توانید یک کارت را انتخاب نموده و به آرامی در مورد آن یک مکالمه آغاز کنید. این استراتژی ممکن است به ایجاد یک مکالمه ی خوب با فرزند شما بیانجامد .
4- لی لی بازی کردن: این بازی باعث می شود کودک 9 بار کلمه را تکرار کند. پس با کلماتی که می خواهید کودک خود آن ها را تمرین نماید، شروع کنید. یک زمین لی لی با 9 شماره رسم نموده و هر بار که کودک می خواهد بازی کند، یک کلمه را به او بگویید تا با هر بار پریدن آن را تکرار کرده و بازی نماید. دور جدید را با کلمه ی جدید آغاز کنید. شما می توانید با کلمات کمتری شروع نمایید و آن ها را به تدریج افزایش دهید. هنگامی که فرزند شما با گفتن کلمات به درستی بازی را کامل می کنند، او را با هدیه ای خوشحال کنید. این کار اعتماد به نفس کودک را افزایش می دهد.
5- تمرین با آیینه: برخی از حروف به دلیل قرارگیری اشتباه زبان و فک، غلط تلفظ می شوند و یا توانایی گفتن آن وجود ندارد. آیینه می تواند یک انعکاس عملی از صحبت کردن برای کودک باشد و او همه چیز را بررسی کند. صحبت کردن در مقابل یک آینه کمک می کند تا کودک ببیند چگونه دهان خود را در هنگام ساخت این صدای خاص حرکت می دهد. در مقابل آینه ایستاده و هر صدا را برای کودک خود تولید کنید. سپس به آن ها کمک نمایید تفاوت تلفظ خود و شما را از طریق آینه بررسی کند. بعد از این که تفاوت و طرز صحیح بیان را دید می تواند در جلوی آینه با خودش تمرین نماید.
6- فرزند خود را مجبور به خواندن کنید: یک کتاب داستان جالب بخرید یا یک قطعه خبری جذاب برای فرزند خود پیدا کنید. از او بخواهید آن را با صدای بلند بخواند و این کار را برای یک یا دو بار تکرار کند. این نمونه فعالیت ها، مهارت های زبانی را تقویت می کنند.
7- حرکت درمانی زبان (تغذیه و بلع): متخصص از تمرینات دهانی متنوعی از جمله ماساژ صورت و تمرینات مختلف زبان، لب و فک برای تقویت عضلات دهان جهت خوردن، آشامیدن و بلعیدن استفاده می کند.
تمرینات حرکتی دهانی در گفتار درمانی
تمرینات حرکتی دهانی به استفاده از عضلات درون دهان از جمله لب ها، گونه ها، فک و زبان اشاره می کند. تمام این قسمت ها به عضلاتی متصل می شوند که می توانند قوی یا ضعیف، هماهنگ یا غیر هماهنگ باشند. فرد نیاز به مهارت های حرکتی دهانی بسیار قوی دارد تا بتواند صحبت کند، بخورد، ببلعد و یا بنوشد. در ادامه تمرینات حرکتی دهانی مختلفی که برای کودکان شما به راحتی در خانه انجام می شوند را بیان می کنیم.
1- حرکت های لب: این حرکت ها، لب را برای یک ورزش عالی برای بچه ها آماده می کند. بعنوان مثال، بگو اوو سپس eee و ترکیب oo-e. همه این صداها الگوهای مختلف حرکتی دارند. از کودک خود بخواهید که لبخند بزند، آرام بگیرد و تکرار کند. کودک در حالی که لب ها را باز نمی کند می تواند گونه های خود را باد نماید. همچنین می تواند یکی از لپ های خود را باد کرده و دیگری را عادی نگه دارد و این کار را تکرار کند. این کار را با لب های بالا و پایین نیز می توان انجام داد. برای نوشیدن از کودک خود بخواهید به جای لیوان از نی استفاده کند.
2- حرکات چرخشی برای زبان: از کودک خود بخواهید چند صدای زبانی مانند ت ت ت ت ت، د د د د د د د و پ پ پ پ پ را تمرین کند. از او بخواهید زبان خود را بیرون آورده و معلق نگه دارد. سپس با قرار دادن روی لب یا دندان به آن استراحت دهد.
3- حرکت های گونه: حرکت هایی هستند که می توان با آن ها عضلات گونه ی کودک را تقویت نمود. برای این کار از کودک خود بخواهید که لب هایش را بسته و گونه های خود را منقبض کند. یک o را با لب ساخته و دهان را به صورت دایره ای حرکت دهد و مجدد تکرار کند. برای نوشیدن آب از نی استفاده نماید.
4- ساختن حباب: از کودک خود بخواهید بادکنک باد کند. این کار علاوه بر کنترل تنفس به تقویت عضلات صورت و لب ها کمک می کند .
5- زدن ساز دهنی: نواختن ساز دهنی به کنترل تنفس و فشار لب ها کمک می نماید. اگر کنترل تنفس کودک شما ضعیف است از او بخواهید صدای قوی تری با ساز دهنی ایجاد کند. همچنین اگر لب های او ضعیف هستند بر نواختن نت ها در زمان های مختلف تمرکز کنید .
6- خوردن کرده بادام زمینی یا یک خوردنی شیرین خوشمزه: کره بادام زمینی را به اطراف لب های کودک خود بمالید تا آن را لیس بزند. کره را از یک گوشه به سمت دیگر مالیده تا زبان از یک طرف به طرف دیگر حرکت کند.
مدت زمان و میزان تاثیر گذاری گفتار درمانی در منزل
گفتار درمانی بهتر است که به صورت درمان مستقیم باشد و 3 بار در هفته تکرار گردد. مدت زمانی که هر جلسه از این دوره باید طول بکشد 30 تا 40 دقیقه است. به طوری که فرد خسته نشود. در طول 15 هفته پیشرفت ها و تاثیرات زیادی ملاحظه می شوند. گفتار درمانی در منزل به اندازه گفتار درمانی که توسط متخصص صورت می گیرد، تاثیر ندارد و به زمان بیشتری نیاز دارد تا به تکلم کودک کمک کند. اما بی تاثیر نیست و می تواند صحبت کردن را بهبود بخشد. همچنین شما نباید انتظار داشته باشید نتیجه ای که بعد از یک دوره گفتار درمانی با متخصص به دست می آید با گفتار درمانی در منزل با روش های گفته شده به وجود بیاید.
فواید تمرینات گفتار درمانی
تمرینات گفتاردرمانی برای بهبود اختلالات زبان مانند آفازی بسیار مناسب هستند. این اختلالات هنگامی رخ می دهند که مرکز زبان در مغز پس از مشکلی مانند سکته آسیب ببیند. مرکز زبان در نیمکره چپ مغز قرار دارد. بنابراین آفازی اغلب پس از سکته مغزی نیمکره چپ یا آسیب مغزی رخ می دهد. تمرینات گفتار درمانی با برانگیختن نوروپلاستیسیتی به بهبود مهارت های زبانی کمک می کنند. نوروپلاستیسیتی توانایی مغز در سیم کشی مجدد خود است. از طریق نوروپلاستیسیتی، نواحی سالم مغز می توانند عملکرد زبان را به عهده بگیرند. این تمرینات مناطق جدیدی از مغز را تشویق می کنند تا عهده دار عملکرد گفتار و ارتباط ها شوند. نوروپلاستیسیتی با تحریک تکراری فعال می شود. بنابراین گفتاردرمانی مداوم برای بهترین نتیجه نیاز می باشد.
سخن پایانی
بهترین تکنیک های گفتار درمانی همان تمریناتی هستند که به طور مکرر و مداوم انجام می شوند. به این ترتیب مغز بهبود می یابد. غلبه بر اختلال گفتاری و زبانی مستلزم زمان و تلاش زیادی می باشد. بنابراین مهم است که همه اعضای خانواده با فرد صبور باشند و او را درک کنند. برای درمان گفتار و زبان خود زیر نظر متخصص گفتاردرمانگر در کلینیک کاردرمانی در تهرانپارس از تکنیک های گفتار درمانی مناسب استفاده نمایید.