گفتار درمانی چگونه انجام می شود؟ گفتار درمانی یک برنامه درمانی برای مشکلات گفتاری و زبان است. این مشکلات شامل مسائل مربوط به بیان، روان بودن کلام، تشدید یا پیچش صدا و محدود بودن واژگان است. از مشکلات بیان می توان تلفظ نادرست کلمات، تشدید مشکلات مربوط به روان بودن گفتار به دلیل لکنت، تکرار صداها یا هجاهای طولانی را نام برد. اختلالات تشدید شامل مشکلاتی می شود که مربوط به گام، حجم و کیفیت صدا هستند. فعالیت های گفتار درمانی می توانند همه این مشکلات و موارد دیگر را درمان کنند. همچنین به بزرگسالان مبتلا به سکته مغزی یا آسیب مغزی و کودکانی که در انتخاب الگوهای گفتاری کند هستند، کمک می کند. تکنیک های گفتار درمانی باید مطابق پیشرفت هر بیمار تنظیم گردند و برنامه های گفتاردرمانی با پیشرفت بیشتر بیمار با گذشت زمان دشوارتر می شوند. در ادامه به سوال گفتار درمانی چگونه انجام می شود؟ پاسخ می دهیم.
گفتار درمانی چیست؟
گفتار درمانی یا پاتولوژی گفتار و زبان یکی از شاخه های توانبخشی است که به آسیب شناسی اختلالات مربوط به گفتار و زبان می پردازد. در گفتار درمانی به منظور بهبود وضعیت گفتار و زبان فرد از تکنیک های مثبتی استفاده می شود. این تکنیک ها بسته به نوع اختلال زبانی یا کلامی با هم تفاوت دارند. در هر سنی گفتار درمانی نتیجه موثری خواهد داشت. این نوع توانبخشی برای افرادی که دارای مشکلاتی مانند اختلالات بلع، دشواری گفتار و اختلالات ادراک هستند بسیار مفید می باشد. این دسته از مشکلات ممکن است بر اثر عارضه های ناگهانی یا به طور مادرزادی خود را نشان دهند. در واقع مراجعه به کلینیک گفتار درمانی به این افراد کمک می کند تا زندگی با کیفیت تری را تجربه کنند. یک گفتاردرمانگر خوب در این زمینه آموزش دیده است و می تواند به این افراد کمک کند تا قدرت تکلم و برقراری ارتباط را در خود بهبود دهند.
گفتار درمانگر کیست؟
به پزشکی که افراد را مورد گفتار درمانی قرار می دهد، گرفتار درمانگر می گویند. گفتار درمانگر یا پاتالوژیست گفتار و زبان به اختلالات مربوط به گفتار و زبان و بلع می پردازد، آن ها را تشخیص می دهد و درمان می کند. گفتار درمانگر پس از بررسی مشکل مراجعه کننده به منظور کمک به درمان آن با متخصص مغز و اعصاب، متخصص گوش و حلق و بینی، متخصص اطفال، روانشناس، شنوایی شناس، کادر درمانگر ذهنی و جسمی و فیزیوتراپیست ارتباط خواهد داشت. گاهی نیاز است که گفتار درمانگر معلم کودکان و یا پرستار بیمار در صورت حضور در بیمارستان را در جریان روند درمان قرار دهد تا نتایج بهتری از درمان حاصل شود. همچنین گاهی در صورت نیاز گفتار درمانگر با اصلاح محیط زندگی فرد سعی در ایجاد شرایط بهترین برای زندگی و در نتیجه درمان فرد خواهد داشت. به عنوان مثال، اگر فرد مراجعه کننده کودکی با مشکل لکنت زبان باشد با ارائه مشاوره به مادر و معلم مدرسه او سعی خواهد شد روند درمان لکنت او را سرعت بخشید.
کار گفتار درمانگر طیف وسیعی از اختلالات گفتاری و مشکلات بلع را در همه سنین در بر می گیرد. گفتار درمانگر این مشکلات را شناسایی و ارزیابی می کند. سپس به درمان اختلالات کلامی، زبانی، ارتباطی و بلع می پردازد. همچنین به والدین یا پرستاران و سایر افرادی که درگیر نگهداری از افراد دارای اختلال هستند، آموزش می دهد. گفتار درمانگر به افرادی که مشکلات شنوایی مانند ناشنوایی کامل دارند، کمک می نماید. همچنین به افرادی که دچار لکنت زبان، اختلال اوتیسم، اختلالات اعصاب و زبانی پیشرفته هستند نیز کمک می کند.
پیشنهاد می کنیم مقاله گفتار درمانی برای دیر حرف زدن کودک را مطالعه کنید.
چرا به گفتار درمانی نیاز است؟
چندین اختلال گفتار و زبان وجود دارد که با گفتار درمانی قابل درمان هستند. انواع اختلالات گفتاری که گفتار درمانگر می تواند به بهبود آن ها کمک کند عبارتند از:
• اختلالات حرکتی، یک مشکل مفصلی (حرکتی) ناتوانی در شکل دادن صحیح صدای خاص کلمه است. کودک مبتلا به این اختلال گفتاری، صدای کلمه ای را رها، عوض، تحریف یا اضافه می کند.
• اختلالات روان بودن گفتار بر جریان، سرعت و ریتم آن تاثیر می گذارند. لکنت و بریده گویی از اختلالات روان بودن گفتار هستند. فردی که دچار لکنت است در بیرون آوردن صدا مشکل دارد و ممکن است گفتار او مسدود یا قطع شود یا بخشی از کل کلمه را تکرار کند. فردی که بریده گو می باشد اغلب سریع صحبت می کند و کلمات را با هم ادغام می نماید.
• اختلال تشدید هنگامی رخ می دهد که انسداد یا بلاک شدن جریان هوای منظم در حفره های بینی یا دهان، ارتعاشات مسئول کیفیت صدا را تغییر دهد. همچنین اگر دریچه ولوفارنکس به درستی بسته نشود این اتفاق رخ می دهد.
• اختلالات رزونانس اغلب با شکاف کام، اختلالات عصبی و لوزه های متورم همراه است.
• فرد مبتلا به اختلال گیرایی در درک و پردازش گفته های دیگران مشکل دارد. این اختلال باعث می شود وقتی شخصی صحبت می کند بی علاقه به نظر برسید، در پیروی از دستورالعمل ها مشکل یا واژگان محدودی داشته باشید. سایر اختلالات زبان، اوتیسم، کم شنوایی و آسیب به سر می توانند موجب اختلال گیرایی زبان شوند.
• اختلال زبان، بیانی مشکل در انتقال یا بیان اطلاعات است. اگر به اختلال بیانی مبتلا هستید در تشکیل جملات دقیق مانند استفاده از زمان فعل صحیح مشکل دارید. این بیماری با اختلالات رشد مانند سندرم داون و کاهش شنوایی همراه است. همچنین می تواند ناشی از ضربه به سر یا یک بیماری پزشکی باشد.
• مشکل در برقراری ارتباط به دلیل آسیب دیدگی در بخشی از مغز که توانایی تفکر شما را کنترل می کند، اختلال شناختی – ارتباطی نامیده می شود. این اختلال می تواند موجب مشکلات حافظه، حل مسئله، مشکل در صحبت کردن یا گوش دادن شود. اختلال شناختی – ارتباطی به دلیل مشکلات بیولوژیکی از جمله رشد غیر طبیعی مغز، برخی شرایط عصبی، آسیب مغزی یا سکته مغزی ایجاد می شود.
• آفازی، یک اختلال ارتباطی اکتسابی است که بر توانایی فرد در صحبت کردن و درک دیگران تاثیر می گذارد. همچنین اغلب بر توانایی خواندن و نوشتن فرد موثر است. سکته مغزی شایع ترین علت بروز آفازی می باشد اگر چه سایر اختلالات مغزی نیز می توانند آن را ایجاد کنند.
• دیس آرتریا، این حالت به دلیل ضعف یا ناتوانی در کنترل عضلات مورد استفاده برای گفتار، با گفتار کند یا نامفهموم مشخص می شود. این بیماری معمولا به دلیل اختلالات سیستم عصبی و مشکلاتی مانند مولتیپل اسکلروزیس (MS)، سکته مغزی و اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS) رخ می دهد که باعث فلج صورت یا ضعف گلو و زبان می شود.
گفتار درمانی چگونه انجام می شود؟
در ابتدا گفتار درمانگر یک ارزیابی کلی از فرد انجام می دهد تا بتواند نوع اختلال گفتاری و بهترین شیوه ی درمان آن را تشخیص دهد. روش ها و تکنیک های درمان در کودکان و بزرگسالان با هم متفاوت هستند که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم.
درمان در کودکان بسته به نوع اختلال او در یک گروه یا به صورت فردی انجام می شود. تمرینات گفتار درمانی کودکان به نیاز های کودک، سن و نوع اختلال آن ها بستگی دارد. در حین گفتار درمانی برای کودکان، گفتار درمانگر ممکن است از طریق صحبت و بازی کردن، استفاده از کتاب، تصاویر و اشیا دیگر با او ارتباط برقرار کند تا به عنوان بخشی از مداخله زبانی، رشد زبان را تحریک نماید. همچنین در هنگام بازی متناسب با سن، صداها و هجاهای صحیح را برای کودک در نظر می گیرد تا نحوه تولید صداهای خاص را به کودک آموزش دهد. گفتاردرمانگر، تمرینات خانگی که به کودک و والدین آموزش می دهد تا درمان در خانه هم ادامه پیدا کند.
گفتاردرمانی برای بزرگسالان نیز با یک ارزیابی به منظور تعیین نیازها و انتخاب بهترین روش درمانی برای فرد آغاز می شود. تکنیک هایی که گفتار درمانگر به کار می گیرد به بزرگسالان کمک می کنند تا روابط خود را بهبود داده و مهارت های زبانی و کلامی شان را تقویت کنند. همچنین گفتار درمانی به افرادی که به علت بیماری هایی مانند سرطان دهان یا پارکینسون دچار مشکل در بلع شده اند، کمک می نماید. تمرینات گفتار درمانی بزرگسالان شامل تقویت مهارت های حل مسئله، سازماندهی ذهنی، حافظه و سایر فعالیت های بهبود توانایی های شناختی می شود. تمرینات تنفسی برای تشدید و فعالیت های مخصوص تقویت ماهیچه های دهان از تکنیک های گفتاردرمانی برای بزرگسالان هستند.
مدت زمان گفتار درمانی
مدت زمانی که فرد به گفتار درمانی نیاز دارد به موارد مختلفی بستگی دارد. از جمله آن ها می توان به سن فرد، نوع و شدت اختلال گفتاری، فاصله های بین درمان، پیش زمینه پزشکی و … اشاره نمود. برخی از اختلالات گفتاری از کودکی شروع می شوند و با افزایش سن بهبود می یابند. در حالی که برخی دیگر تا بزرگسالی ادامه پیدا می کنند و به درمان و مراقبت طولانی مدت نیاز دارند.
سخن آخر
گفتاردرمانی می تواند طیف وسیعی از اختلالات گفتاری و زبانی را در کودکان و بزرگسالان درمان کند. با مداخله زودهنگام، گفتار درمانی می تواند باعث بهبود ارتباطات و افزایش اعتماد به نفس شود. میزان اثربخش بودن گفتار درمانی در میان افراد با مشکلات مختلف و گروه‌های سنی متفاوت است. همچنین زمانی هم که فرد برای درمان به یک گفتار درمانگر خوب مراجعه می کند در میزان نتیجه گیری از درمان اثرگذار می باشد. برای مثال، میزان موفقیت گفتار درمانی کودکان در صورتی که در سنین پایین آغاز شده و به کمک پرستار یا والدین در خانه ادامه پیدا کند بیشتر خواهد بود. برای بهره مندی از خدمات گفتاردرمانی می توانید به گفتاردرمانی تهرانپارس مراجعه نمایید.